ΓΟΡΙΛΕΣ ΣΤΗΝ ΟΜΙΧΛΗ

Από την πρώτη φορά που είδα την ταινία “Γορίλες στην ομίχλη”, την αληθινή ιστορία της Dian Fossey της Αμερικανής ανθρωπολόγου – πρωτευοντολόγου, που μελέτησε με πρωτοπόρο τρόπο τους ορεινούς γορίλες στη Ρουάντα από το 1967 μέχρι τον θάνατό της, μαγεύτηκα από τα ζώα αυτά, από την ιστορία της Fossey, από τα τοπία!

Το μεγαλύτερο ζωντανό πρωτεύον, οι γορίλες, απλώνονται σε μεγάλο μέρος του τροπικού δάσους της Αφρικής. Το είδος αυτό χωρίζεται σε πεδινούς και ορεινούς γορίλες.

Οι ορεινοί γορίλες (Gorilla beringei beringei) https://el.wikipedia.org/wiki/Ορεινός_Γορίλας είναι ένα από τα δύο υποείδη του ανατολικού γορίλα και θεωρούνται κρίσιμα απειλούμενοι.

Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις (2023), ο αριθμός τους είναι περίπου 1.060 άτομα. Ο πληθυσμός τους είχε φτάσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα τη δεκαετία του 1980 (λιγότερο από 300), αλλά χάρη σε συντονισμένες προσπάθειες προστασίας, παρουσιάζει μικρή αλλά σταθερή αύξηση.

Ζουν μόνο σε δύο απομονωμένες περιοχές της Κεντρικής Αφρικής:

1.Οροσειρά Virunga – στα σύνορα Ρουάντας, Ουγκάντας και Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό.

2.Εθνικό Πάρκο Bwindi Impenetrable, στην Ουγκάντα.

Μια αλυσίδα υπέροχων, παλιών ηφαιστείων, που υψώνονται σε 4.500 μέτρα και καλύπτονται με πλούσιο πράσινο τροπικό δάσος, αποτελεί την οροσειρά Virunga.

Λίγο πριν ξεκινήσει η ανάβαση στο Virunga.

Το Volcanoes National Park, το Εθνικό Πάρκο Ηφαιστείων της οροσειρά Virunga βρίσκεται στα βορειοδυτικά της Ρουάντα, προστατεύει τις απότομες πλαγιές αυτής της υπέροχης οροσειράς – το σπίτι του απειλούμενου ορεινού γορίλα και ένα πλούσιο μωσαϊκό ορεινών οικοσυστημάτων, που αγκαλιάζουν αειθαλή και μπαμπού δάση, ανοιχτά λιβάδια και βάλτους.

Το πάρκο αυτό αποτελείται από πέντε ηφαίστεια μεταξύ των οκτώ που αποτελούν την οροσειρά: το Karisimbi – το υψηλότερο στα 4.507 μέτρα, το Bisoke με την κατάφυτη λίμνη κρατήρα, το Sabinyo, το Gahinga και το Muhabura.

Στην είσοδο του πάρκου

Μια μοναδική – και κυριολεκτώ με το μοναδική – εμπειρία είναι να δεις γορίλες στο φυσικό τους περιβάλλον.

Οι ορεινοί γορίλες δεν έχουν επιβιώσει ποτέ σε αιχμαλωσία. Έχουν πολύ εξειδικευμένες διατροφικές και κοινωνικές ανάγκες, και όσες προσπάθειες έγιναν παλιότερα να μεταφερθούν σε ζωολογικούς κήπους κατέληξαν σε θάνατο μέσα σε λίγες εβδομάδες ή μήνες.

Γι’ αυτό σήμερα δεν υπάρχει ούτε ένας ορεινός γορίλας σε ζωολογικό κήπο. Όλοι ζουν μόνο στη φύση (Ρουάντα, Ουγκάντα, Λ.Δ. Κονγκό).

Αντίθετα, αυτό που βλέπουμε σε ζωολογικούς κήπους σε όλο τον κόσμο είναι κυρίως γορίλες πεδινών περιοχών (Western lowland gorillas, Gorilla gorilla gorilla), που προσαρμόζονται πιο εύκολα σε αιχμαλωσία και αναπαράγονται εκεί.

Δεν υπάρχει καμία καταγεγραμμένη περίπτωση ορεινού γορίλα (Gorilla beringei beringei), δηλαδή ορεινού υποείδους, που να επιβίωσε σε αιχμαλωσία. Όλες οι προσπάθειες να κρατηθούν ζωντανοί σε ζωολογικούς κήπους απέτυχαν τραγικά — κανένας δεν επιβίωσε για σημαντικό χρόνο.

Τελευταία καταγεγραμμένη περίπτωση αιχμαλωσίας είναι το 1969, όταν δύο ορεινοί γορίλες, η Coco και η Pucker, μεταφέρθηκαν από τα Όρη Virunga στον ζωολογικό κήπο της Κολωνίας.  Ήταν και οι δύο θηλυκές και επιβίωσαν μέχρι το 1978, όταν πέθαναν μέσα σε λίγους μήνες από βακτηριακή λοίμωξη — μια αυτοψία κατέδειξε προβλήματα στο ανοσοποιητικό τους σύστημα.

Αυτό σημαίνει ότι η τελευταία σοβαρή προσπάθεια αιχμαλωσίας ορεινού γορίλα ήταν το 1978, όταν πέθαναν η Coco και η Pucker.

Έτσι, λοιπόν, κατέληξα στην Ρουάντα γι’ αυτή τη μοναδική εμπειρία!

Η παρακολούθηση γορίλων στη Ρουάντα είναι ασφαλής και σχετικά προσβάσιμη. Ειδικοί ιχνηλάτες και οδηγοί, οδηγούν μικρές ομάδες τουριστών σε πλαγιές καλυμμένες με μπαμπού για να περάσουν μια πολύτιμη και συγκλονιστική ώρα λίγα μόλις μέτρα μακριά από τα ευγενικά αυτά πλάσματα.

Σε … τρυφερό τετ-α-τετ με τον Αρχηγό!

Και  … λίγα νάζια από τον Αρχηγό!

Υπάρχουν 18 οικογένειες γορίλων που ζουν στο Εθνικό Πάρκο Volcanoes εκ των οποίων οι 12 είναι πλήρως εξημερωμένες και ανοιχτές στο κοινό. Παρακολουθούνται και προστατεύονται συνεχώς από φύλακες του πάρκου, με κάθε ομάδα να έρχεται σε επαφή με τουρίστες για ένα αυστηρό μέγιστο μία ώρα την ημέρα.

Οι οικογένειες είναι γνωστές ως Susa, Igisha, Karisimbi, Sabyinyo, Amahoro, Agashya, Kwitonda, Umubano, Hirwa, Bwenge, Ugyenda και Muhoza.

Για να δεις γορίλες χρειάζεται ειδική άδεια παρακολούθησης (gorilla trekking permit).

Κοστίζει περίπου 1.500 USD το άτομο (τιμή 2024).

Μάξιμουμ 8 άδειες παρακολούθησης εκδίδονται ανά ομάδα, ανά ημέρα, που σημαίνει ότι η συνάντηση είναι όσο το δυνατόν πιο οικεία και διακριτική. Με μόνο 96 άδειες διαθέσιμες κάθε μέρα στη Ρουάντα, συνιστάται ιδιαίτερα να κάνετε κράτηση μήνες νωρίτερα μέσω της Rwanda Development Board (RDB) ή μέσω ταξιδιωτικού γραφείου.

Οι επισκέπτες συγκεντρώνονται στα κεντρικά γραφεία του Εθνικού Πάρκου Ηφαιστείων στο Κινίγκι στις 7 π.μ. και έχουν μια οικογενειακή ομάδα την ημέρα ανάλογα με τα επίπεδα φυσικής κατάστασης, καθώς και ενημερώνονται για τα πρωτόκολλα και τους κανόνες για την επίσκεψη των γορίλων.

Το γραφείο τουρισμού και εθνικών πάρκων (ORTPN) στο Κιγκάλι, την πρωτεύουσα της Ρουάντα.

Όλο τον χρόνο είναι εφικτό να επισκεφθείς το πάρκο, αλλά η ξηρή περίοδος (Δεκέμβριος–Φεβρουάριος & Ιούνιος–Σεπτέμβριος) είναι πιο άνετη για πεζοπορία.

Οι πεζοπορίες μέχρι τις διάφορες τοποθεσίες τους μπορούν να διαρκέσουν από 30 λεπτά έως τέσσερις ή περισσότερες ώρες, φτάνοντας σε υψόμετρο μεταξύ 2.500 και 4.000 μέτρων. Οι αχθοφόροι είναι διαθέσιμοι για να μεταφέρουν σακίδια πλάτης και κάμερες, καθώς και να προσφέρουν ένα χέρι βοήθειας κατά τη διάρκεια της διαδρομής.

Το 10% των εσόδων από τις άδειες διοχετεύεται στις τοπικές κοινωνίες, στην κατασκευή σχολείων και κέντρων υγείας, καθώς και δρόμων. Υπάρχει ένα ταμείο αποζημίωσης για τους ντόπιους αγρότες εάν τυχόν γορίλες βλάψουν τις καλλιέργειές τους, κάτι που βοηθά στη διασφάλιση της ειρηνικής συνύπαρξης.

Η παρακολούθηση Gorilla παρέχει επίσης απασχόληση σε πολλούς ντόπιους, από δασοφύλακες και ιχνηλάτες μέχρι αχθοφόρους, οδηγούς και προσωπικό σε τουριστικά καταλύματα.

Για όσους ενδιαφέρονται να εντοπίσουν τα βήματα της Dian Fossey, ο τάφος της απέχει 30 λεπτά με το αυτοκίνητο από τα κεντρικά γραφεία του πάρκου και στη συνέχεια δύο ή τρεις ώρες πεζοπορία μέσα στο δάσος, σε υψόμετρο πάνω από 3.000 μέτρα.

Εδώ ξεκινά η δική μου μικρή περιπέτεια, αρκετά χρόνια πριν, στη βόρεια Ρουάντα.

Θα επισκεφθώ την οικογένεια  Amahoro που σημαίνει “ειρήνη” στο Kinyarwanda, την επίσημη γλώσσα της Ρουάντα. Επομένως η Amahoro είναι μια ειρηνική οικογένεια με αρχηγό τον ασημόραχο (Silverback) Ubumwe, που σημαίνει “σύμπνοια”.

Ένα μικρό τζιπ μας μετέφερε από το Ρουχενγκέρι ως την είσοδο του Εθνικού Πάρκου των Ηφαιστείων· το σημείο όπου θα εγκαταλείπαμε τον πολιτισμό για να συναντήσουμε τη ζούγκλα και τους μεγάλους της κατοίκους.

Ο δρόμος ήταν κακοτράχαλος, σχεδόν αφιλόξενος. Τεράστιες κοτρόνες σχημάτιζαν μια διαδρομή που περισσότερο θύμιζε κοίτη ποταμού παρά δρόμο. Το αυτοκίνητο σκαμπανέβαζε σαν βαρκούλα σε φουρτουνιασμένη θάλασσα, και κάθε χτύπημα έφερνε έναν πονοκέφαλο που σε έβαζε αμέσως στο πνεύμα της περιπέτειας.

Σ’ έναν μικρό οικισμό σταματήσαμε. Εκεί μας υποδέχτηκαν παιδιά που έτρεξαν γελώντας προς το μέρος μας, κρατώντας στα χέρια τους ζωγραφιές: απλές γραμμές, μα με ψυχή· γορίλες με μεγάλα μάτια και γλυκά χαμόγελα. Φυσικά αγόρασα κάποιες· ήταν σαν φυλαχτά που με έδεναν με τον τόπο.

Αγροτικές εργασίες 

Τα παιδάκια με τα έργα τους, προς πώληση, ανά χείρας.

Μας περίμενε μια ομάδα οδηγών, οπλισμένοι με ματσέτες. Όχι για μάχη, αλλά για τη διάνοιξη μονοπατιών. Η βλάστηση ήταν τόσο πυκνή που κατάπινε κάθε πέρασμα· μόνο η αιχμηρή λεπίδα μπορούσε να ανοίξει δρόμο μέσα στη ζούγκλα από μπαμπού. Το περπάτημα από μόνο του ήταν μαγικό: υγρασία στον αέρα, ήχοι από πουλιά που δεν είχα ξανακούσει ποτέ, και μια αίσθηση ότι ο χρόνος εδώ κυλάει αλλιώς.

Ύστερα από μιάμιση ώρα πεζοπορίας, φτάσαμε. Η οικογένεια των γορίλων ήταν εκεί, μέσα στη σκιά του δάσους. Και ανάμεσά τους, ο Silverback — ο πατριάρχης. Η παρουσία του αδιαμφισβήτητη: δεν χρειάστηκε ούτε να κινηθεί, ούτε να υψώσει φωνή. Η δύναμή του ήταν σιωπηλή, αλλά όλοι υπάκουαν.

Ο Silverback είναι πολλά περισσότερα από αρχηγός. Είναι ο φύλακας, ο συντονιστής, ο πατέρας. Αποφασίζει πότε θα ταξιδέψει η ομάδα, πότε θα φάει, πότε θα ξεκουραστεί. Η πλειοψηφία των μικρών του ανήκουν· κι όμως, η τρυφερότητά του όταν τα αγγίζει, όταν τα αφήνει να σκαρφαλώνουν επάνω του, σε κάνει να ξεχνάς το τρομακτικό του μέγεθος.

Και τότε συνέβη αυτό για το οποίο είχαμε έρθει: μια ώρα μαζί τους. Εξήντα λεπτά που κύλησαν σαν ανάσα. Τους είδαμε να μασουλούν φύλλα μπαμπού, να παίζουν κυνηγητό, να ξεκουράζονται νωχελικά, να φροντίζουν τα μικρά. Κάθε τους κίνηση είχε κάτι το γνώριμο· ήταν σαν να καθρεφτιζόμασταν σε μια άλλη εκδοχή της δικής μας ανθρωπότητας.

Ήταν τέτοια η έκστασή μου μπροστά στο θέαμα, που δεν αντιλήφθηκα την υγρασία πάνω στο φακό. Κι έτσι, άθελα μου, γεννήθηκε ένα νέο σκηνικό με τους γορίλες στην ομίχλη, που αναδύονται απ’ αυτή σαν αρχέγονες σκιές.

Όταν η ώρα τελείωσε, φύγαμε αθόρυβα, αφήνοντάς τους πίσω να συνεχίσουν τη μέρα τους. Μαζί μας κουβαλούσαμε όχι μόνο εικόνες, αλλά και ένα κομμάτι από την ψυχή αυτού του τόπου.

Γιατί σε εκείνα τα μάτια των γορίλων, βαθιά και σκοτεινά σαν τη ζούγκλα που τους φιλοξενεί, κρύβεται η ίδια η μνήμη της φύσης.