Φιλότι: Το μεγαλύτερο χωριό της Νάξου πρωτεύουσα των κτηνοτρόφων

Απο τον Χρήστο Νέζο

Καλώς ήρθατε στο κεφαλοχώρι της Ναξου  στο Φιλότι, το μεγαλύτερο και πολυπληθέστερο χωριό του νησιού αλλά και των Κυκλάδων με 1.477 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

Χτισμένο στους πρόποδες του επιβλητικού βουνού του νησιού Ζας στα 400 μέτρα  υψόμετρο.

Η ιστορία του μεγάλη! Mε όλες τις ταλαιπωρίες που έχουν υποστεί οι κάτοικοι, ανά τους αιώνες, από τους κατακτητές.

Απέχει από το λιμάνι 19 χιλιόμετρα και η διαδρομή για να φτάσεις είναι καταπληκτική. Ειδικά όταν αρχίζει  να ξεπροβάλει έτσι σκαρφαλωμένο στο βουνό, περιτριγυρισμένο με χιλιάδες ελαιόδενδρα. https://el.wikipedia.org/

Είμαι τυχερός γιατί το έχω θαυμάσει χιονισμένο πριν μερικά χρόνια που το είχα επισκευθεί και νόμιζα πως βρισκόμουν στην Ηπειρωτική Ελλάδα. Πάντως αυτό θα το αισθανθείτε όταν ανεβείτε στην ορεινή Νάξο μιας και το τοπίο δεν θα σας θυμίζει Κυκλάδες.

Το Φιλότι έτσι όπως είναι χτισμένο αμφιθεατρικά αποτελείται από 3 οικισμούς. Το Ραχίδι το Κλέφαρο και το Λιοίρι

Οι κάτοικοί του κατά πλειοψηφία ασχολούνται με τη κτηνοτροφεία. Εξού και πρωτεύουσα των κτηνοτρόφων της Νάξου. Και να σκεφτείτε πως εδώ εκτρέφονται πάνω από 60.000 αιγοπρόβατα, οπότε καταλαβαίνετε τι θα πάρετε φεύγοντας από δω!

Αρνίσιο  και κατσικίσιο κρέας, τη φημισμένη  γραβιέρα, μυζήθρα, ξυνότυρο, ανθότυρο, αρσενικό, βούτυρο.

Συμβουλή μου, προτιμάτε να αγοράζετε πιστοποιημένα προϊόντα με τη σφραγίδα της ΕΑΣ ΝΑΞΟΥ  δηλαδή της ένωσης αγροτικών συνεταιρισμών Νάξου. https://easnaxos.com/ 

Στο χωριό οι γυναίκες έχουν φτιάξει και αγροτικό συνεταιρισμό με πολύ ωραία γλυκά κουταλιού, όλα με προϊόντα από τους κήπους τους που φροντίζουν και περιποιούνται με τον παραδοσιάκο τρόπο όπως, έμαθαν απο τους γονείς και τους παπούδες τους.

Είναι συνήθεια των περαστικών να σταματούν εδώ για να απολαύσουν τα φημισμένα κρεατικά  γύρω από την κεντρική πλατεία, που βρίσκονται εστιατόρια, μεζεδοπωλεία, παραδοσιακά καφενεία, μοντέρνα καφέ και ζαχαροπλαστεία. Στο κέντρο δεσπόζει ο αιωνόβιος πλάτανος, που η δροσιά του το καλοκαίρι είναι ευεργετικότατη.  Εδώ πίνω το καφεδάκι μου το καλοκαίρι όταν περνώ και δοκιμάζω τα γλυκά. Αγαπώ πολύ τη χαλβαδόπιτα και προτιμώ του Ε.Τολάκη. Δοκιμάστε τη και θα με θυμηθείτε!

Αν ακολουθήσετε τον πλακόστρωτο δρόμο δίπλα στην πλατεία  θα σας βγάλει στη κεντρική εκκλησία της Παναγίας της Φιλοτίτισσας, που στη γιορτή της τον Δεκαπενταύγουστο δεν γιορτάζει μόνο το Φιλότι αλλά όλη η Νάξος. Στο πανηγύρι της λοιπόν τα γλέντια κρατάνε 3 μέρες.

Εντύπωση σου κάνει πως εδω οι κάτοικοι είναι οργανωμένοι σε πολιτιστικούς συλλόγους με πολύ μεγάλη και ενεργή δράση όχι μόνο στο νησί αλλά και σε όλη την Ελλάδα.

Ο Αθλητικός Μορφωτικός Σύλλογος Φιλοτίου Ζευς είναι είναι ένας σύλλογος με σπουδαίο έργο όχι μόνο στην Νάξο αλλά σε όλη την Ελλάδα και οι εκδηλώσεις του προσελκύουν μεγάλο και φανατικό κοινό, όπου και αν εμφανίζονται.

Πραγματικά είναι παράδειγμα  προς μίμηση για όλη την Ελλάδα η πολιτιστική συνείδηση των κατοίκων του Φιλοτίου.

 

Στη βόλτα σας εδώ δεν πρέπει να παραλείψετε να δείτε τον Πύργο του Μπαρότση μέσα στο χωριό. Ένα πολύ ωραίο εξαιρετικής αρχιτεκτονικής κτίριο από την εποχή της Φραγκοκρατίας. Δίπλα στον Πύργο υπάρχει και μια μαρμάρινη βρύση από τα χρόνια του Όθωνα. Ακόμη μπορείτε να δείτε  στον κεντρικό δρόμο και το μουσείο Ελληνικών  νομισμάτων του συλλέκτη Νικόλα Μουστάκη και αν δεν έχετε κουραστεί σας προτείνω στη γύρω περιοχή να επισκεφτείτε τη βρύση του Αρίωνα και το σπήλαιο του Ζά. Επίσης στο δρόμο για Καλαντό τον Πύργο του Χειμάρρου.

Η παράδοση εδώ στο Φιλότι θέλει τα αγόρια να παντρεύονται μόνο με συγχωριανές τους κοπέλες και να μην πηγαίνουν γαμπροί σε άλλα χωριά αφήνοντας το χωριό τους. Έτσι, λένε, έχουν κρατήσει τον πληθυσμό μεγάλο στο Φιλότι.

Τα τελευταία, όμως, χρόνια, όπως θα ήταν αναμενόμενο, έχει αρχίσει να ατονεί το έθιμο αυτό.

Θυμηθείτε όταν βγείτε για φαγητό στο Φιλότι (είπαμε φημίζεται για τα κρεατικά του) δοκιμάστε το κατσίκι λεμονάτο. Είναι σπεσιαλιτέ τους, ονομάζεται “Ζούλα βραστή”. Ζούλα ονομάζουν τη γίδα και αν καταφέρετε να βρείτε Ζούλα βραστή βαγιάρικο. Είναι πολύ σπάνιο βέβαια  γιατί το βαγιάρικο είναι κατσίκι που ζει ελεύθερο στο βουνό Ζά και το καλοκαίρι κατεβαίνει για να βρει νερό. Εκεί το πιάνουν αν μπορέσουν, με τη βοήθεια σκύλων, οι επιτήδιοι και λέγετε πως το λουκούμι δεν είναι τόσο γλυκό όσο αυτό.

Στο βιβλίο μου που έχω γράψει για την Νάξο στο < Μαγειρεύοντας στην Νάξο και τις μικρές Κυκάδες > έχω ένα αφιέρωμα στο Φιλότι και μέσα εκεί υπάρχει και η αυθεντική παραδοσιακή συνταγή της Γίδας βραστής.