Αγία Φωτεινή. Μια από τις πιο περίεργες εκκλησίες στον κόσμο. Ακριβώς απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο της Μαντίνειας στον νομό Αρκαδίας.

Όσοι βρεθείτε κοντά στην Τρίπολη δεν πρέπει να παραλείψετε να δείτε τον ναό της Αγίας Φωτεινής Μαντινείας https://el.wikipedia.org/wiki/Αγία_Φωτεινή_Μαντίνειας. Περίπου στα 12χλμ. βόρεια της Τρίπολης βρίσκεται αυτή η εκκλησία, ακριβώς απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο της Μαντίνειας.

Είναι μια από τις πιο περίεργες εκκλησίες του κόσμου. Ένα οικοδόμημα που συνδιάζει το θρησκευτικό και το αρχείο πνεύμα, χωρίς να κατατάσσεται σε κανέναν ρυθμό. Έχει το δικό του ρυθμό.

Με κατέκτησε με την πρώτη ματιά. Δεν μπορούσα να ξεκολλήσω τα μάτια μου από αυτή. Αναζητούσα κάθε της λεπτομέρεια, που με τη σειρά της με εντυπωσίαζε. 

Άρχισε να κτίζεται το 1970 από τον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Παπαθεοδώρου μετά από πρόταση που του έγινε από τον Μαντινειακό Σύνδεσμο, του οποίου ο χώρος αυτός είναι ιδιοκτησία.

Εδώ θα γνωρίσετε τον αρχιτέκτονα και το έργο του:

https://www.arcadiaportal.gr/content/ο-κώστας-παπαθεοδώρου-και-η-αγία-φωτεινή

Ο ίδιος ο κ. Παπαθεοδώρου εξηγεί: «Η εκκλησία είναι φτιαγμένη σε επίπεδα που το ένα φαίνεται να πατάει επάνω στο άλλο. Άλλωστε, η κίνηση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο σύνολο της εκκλησίας. Το άνω τελείωμα του ναού μοιάζει με αέτωμα, αλλά βουλιάζει όπως τα φτωχά καλυβάκια του κάμπου της Μαντινείας. Συγχρόνως ο ναός κάμπτεται ψηλά από το βάρος των πολλών Αγίων. Ορισμένα τμήματα του ναού, όπως οι κίονες, έχουν σμιλευτεί με τρόπο που δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι κάποτε ήταν φτιαγμένοι από ξύλο και στη συνέχεια αντικαταστάθηκαν από μάρμαρο, όπως ακριβώς συνέβη με τους ναούς κατά την αρχαιότητα.

Αξίζει να μεταφέρω μερικά από τα λόγια, που είναι τυπωμένα σε μια επιγραφή έξω από την εκκλησία και μιλά για τον τρόπο, που χτίστηκε ο ναός.

“Εν έτει 1969 ανετέθη η μελέτη του ναού στον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Ιω. Παπαθεοδώρου και το φθινόπωρο του 1970 έγινε η θεμελίωση. Τον Απρίλιο του 1971 άρχισε η αναδομή του ναού. Τέλος του 1973 είχε χτισθεί μέχρι πάνω από 12 μαστόρους Αρκάδες και τον αρχιτέκτονα πάντοτε παρόντα, σχεδιάζοντα και κατευθύνοντα μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια – δεκάωρη εργασία με δίωρη διακοπή.

Ο ναός είναι τρισυπόστατος, έχει τρία Ιερά. Το μεσαίο τιμάται επ’ ονόματι της Αγίας Φωτεινής, το βόρειο του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού και το νότιο του Αγίου Απόστολου Φιλίππου με προσθήκε και της εικόνας του Αγίου Γεωργίου. Όλες οι εικόνες των τέμπλων είναι ιστορημένες με κονίαμα-φρέσκο. Η πρόσβαση στο μεσαίο Ιερό για τους λαϊκούς γίνεται μέσω στενών διαδρόμων εκατέρωθεν, που συμβολίζουν τις κατακόμβες της Ρώμης στην οποία πέθανε η Αγία Φωτεινή (Σαμαρείτις). Ο ναός δεν ανήκει σε κανέναν γνωστό ρυθμό.

Όλοι οι κίονες, κιονόκρανα, κιονίσκοι, επιστήλια, τέμπλα κ.λπ. ελαξεύθησαν επί τόπου καθοδηγούντος του αρχιτέκτονος”.

“Στόχος ήταν να αναδύεται σιγά σιγά ένα πέτρινο κτίσμα σαν να ήταν  ένα έμψυχο ον εκφράζον την αιώνια παρουσία του Κυρίου και την συνεχή ανάβαση του πιστού – Κατά τον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος της Ιεράς Μονής Σινά- όπου κάθε μια βαθμίδα αναβάσεως είναι μια αρετή. 

Η πρώτη οικοδομική ύλη ήταν προμήθειες από σχιστήρια, παλαιά λατομεία, δωρεές και άλλα υλικά, που τα θεωρούσαν αντικανονικά και ως άχρηστα τα εγκατέλειπαν. Μετά από έρευνα συγκεντρώνονταν και ελάμβαναν μορφή και πνοή αρχαίων εποχών. Τα οπτοπλίθια (τούβλα) ήταν χειροποίητα από την Τρίπολη, ελαξεύοντο και αυτά για να προσαρμοσθούν. Ολόκληρος ο ναός βασίζεται σε αρχαίους νόμους της στατικής τέχνης.

Τα εσωτερικά τόξα (καμάρες) είναι παραβολές και συμβολίζουν την αιωνιότητα. Δεν υπάρχουν ωπλισμένα σκυροδέματα παρά μόνο στα θεμέλια. Εν κατόψει έχουμε μόνο οξείες και αμβλείες γωνίες (ελαφρώς) – είναι δε σα να στρέφεται το κτίσμα γύρω από τον κατακόρυφο άξονα του και να μιλάει για την Θεία Κίνησιν του Αγίου Πνεύματος. Βεβαίως αυτό προεκτείνεται στην Κυριακή προσευχή του “Πάτερ ημών” – “γεννηθήτω το Θέλημα Σου, ως εν ουρανω και επί της γης” – ώστε όλα μας τα έργα, να κατατείνουν προς το ουράνιο Θέλημα Του”.

Όταν διάβασα στην επιγραφή αυτή ότι τα υλικά ήταν στην ουσία ό,τι άχρηστο, για τους πολλούς, υλικό υπήρχε ακόμα και από κατεδαφίσεις οικημάτων, εντυπωσιάστηκα πραγματικά γιατί με παρέπεμψε απευθείας στην έννοια της ανακύκλωσης.

Είναι ένα οικοδόμημα προερχόμενο από ανακύκλωση υλικών, κάτι πολύ πρωτότυπο για την εποχή, στην οποία καμιά έννοια ανακύκλωσης δεν υπήρχε. Με κάνει να σκέπτομαι πόσο μπροστά ήταν ο αρχιτέκτονας αυτός, που λειτούργησε ως προπομπός της ιδέας της ανακύκλωσης.

Τι μπορείς να δημιουργήσεις, τελικά, με χρησιμοποιημένα, παραπεταμένα υλικά! 

Στο εσωτερικό συναντά κανείς, μεταξύ άλλων, ψηφιδωτά από τον Ιππόλυτο του Ευριπίδη, τις τέσσερις εποχές, παραστάσεις από την αρχαία μυθολογία που ταυτίζονται ή συμπορεύονται με χριστιανικούς μύθους. Η Μέδουσα, η Αριάδνη, ο Θησέας, ο Πίνδαρος, αλλά και ο Παπαδιαμάντης δίνουν σιωπηλούς αγώνες για να συναντηθούν με τους αγίους της Χριστιανοσύνης.

Η αγιογράφηση αλλά και τα ψηφιδωτά έχουν γίνει επίσης από τον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Παπαθεοδώρου.

Οι Άγιοι έχουν ανθρώπινες καθημερινές μορφές. Διάβασα πως πριν από μερικά χρόνια στις αγιογραφίες ο Ιησούς, οι Άγιοι, ο Ιούδας παρουσιάζονταν με καθημερινά σύγχρονα πρόσωπα “δανεισμένα” από την περιοχή της Τρίπολης, φορώντας τζιν και ρούχα της εποχής. Οι αγιογραφίες αυτές αντικαταστάθηκαν ύστερα από παρέμβαση της εκκλησίας.

Είναι κάτι που με λύπησε μιας και θα ήθελα πολύ να δω αυτή την προσέγγιση στην αγιογραφία. Μια σύνδεση του τότε με το τώρα.

Εκτός από τον κυρίως ναό στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας υπάρχουν  δύο ακόμα κατασκευές. Το «Ηρώον», προς τιμή όλων εκείνων που αγωνίστηκαν για την πατρίδα και το «Φρέαρ Ιακώβ» που συμβολίζει τη συνάντηση του Ιησού με τη Σαμαρείτιδα.

Το Ηρώον θεμελιώθηκε το 1976.

Το φρέαρ Ιακώβ θεμελιώθηκε το 1980.

Αυτή η εκκλησία με εντυπωσίασε τόσο πολύ, που δε μου έκανε καρδιά να φύγω. Τη χάζευα και την ξαναχάζευα εκστασιασμένη.

Δείτε επίσης:

https://wetravel.gr/pisia-to-mikro-chorio-tou-loutrakiou-sta-geraneia-ori/